Η ίδρυση

Οι Παιδοπόλεις ιδρύθηκαν με πρωτοβουλία της βασίλισσας Φρειδερίκης, με Βασιλικό Διάταγμα της 10 Ιουλίου 1947. Αυτό έγινε στο πλαίσιο του «Εράνου “Πρόνοια Βορείων Επαρχιών Ελλάδος”» και αποσκοπούσε στην άσκηση φιλανθρωπικού έργου στις περιοχές κοντά στα θέατρα των επιχειρήσεων του Εμφυλίου πολέμου. Ήταν μια κίνηση που κατέστησε σαφείς τις προθέσεις του «εθνικόφρονος» στρατοπέδου στο θέμα της «σωτηρίας» των παιδιών, τα οποία εποφθαλμιούσε και η αντίπαλη πλευρά (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας – Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας) ως «λάφυρο» ή δεξαμενή άντλησης εφεδρειών. Όπως χαρακτηριστικά έγραψε η Φρειδερίκη, το κύριο σχέδιο ήταν «να γλιτώσουμε τα παιδιά μας, στις βόρειες επαρχίες, από το να μεταφερθούν πέρα από τα σύνορα και να ανατραφούν ως εχθροί της χώρας».

Η συνέχεια

Αφού σημειωθεί ότι ο νομός Καβάλας δεν γνώρισε πολεμικές επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου λόγω της «εκκαθάρισης» των ενταγμένων στην Αριστερά, η οποία είχε ξεκινήσει μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, θα αναφερθούμε στη συνέχεια στο αντικείμενο της έρευνάς μας.

Η Παιδόπολη «Άγιος Γεώργιος» της Καβάλας,

μία από τις πρώτες που δημιουργήθηκαν για να περιθάλψουν παιδιά – προσφυγόπουλα λόγω του πολέμου, δέχθηκε τους πρώτους της 22 τροφίμους (21 παιδιά από τη Θράκη και ένα από χωριό της Καβάλας) στις 23 Σεπτεμβρίου του 1947, αγόρια και κορίτσια, 7 έως 12 ετών. Δίπλα στο όνομα του καθενός υπήρχε η φράση «οικογένεια πληγείσα υπό ανταρτών», που συμπληρωνόταν από τις λέξεις «ορφανό πατρός», «ορφανό μητρός» κ.α.π..
Η αύξηση ήταν συνεχής. Οι τρόφιμοι της Παιδόπολης «Άγιος Γεώργιος» Καβάλας από την έναρξη της λειτουργίας της μέχρι το καλοκαίρι του 1950 ήταν 551. Στα 1977 ο συνολικός αριθμός των παιδιών είχε φτάσει τα 1.886.

p002 1 02Ο εμφύλιος σπαραγμός

Στο «θερμό» διάστημα από το Σεπτέμβριο του 1947 μέχρι τον Ιούνιο του 1950 φιλοξενήθηκαν στην Παιδόπολη Καβάλας 129 παιδιά από το νομό Έβρου, 116 παιδιά από το νομό Δράμας, 107 από το νομό Ροδόπης, 67 από το νομό Ξάνθης, 66 από το νομό Καβάλας, 57 από το νομό Σερρών, 3 από το νομό Ιωαννίνων, 3 από το νομό Κιλκίς, 1 από το νομό Πέλλας και 2 από το νομό Χαλκιδικής.

Μετά το καλοκαίρι του 1950 οι 40 από τις 53 Παιδοπόλεις καταργήθηκαν και όσες συνέχισαν να λειτουργούν μετατράπηκαν σε αμιγώς αρρένων ή θηλέων.

Η Παιδόπολη Καβάλας παρέμεινε σε λειτουργία και έγινε θηλέων, για να μετατραπεί και πάλι σε μικτή στα χρόνια που ακολούθησαν. Λειτουργεί μέχρι σήμερα.

Η Παιδόπολη στεγάστηκε αρχικά στο Πουλίδειο Γηροκομείο, και στη συνέχεια (από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 μέχρι και σήμερα) σε συγκρότημα από νεόδμητα «σπιτάκια» (το καθένα φιλοξενούσε περίπου 8 με 10 παιδιά, τα οποία επιτηρούσε και φρόντιζε μία υπάλληλος – «μητέρα»). Πρώτιστος στόχος της Παιδόπολης ήταν η προστασία των παιδιών από διάφορους κινδύνους.

p002 1 03Μετά τον εμφύλιο

Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου οι κίνδυνοι αυτοί ήταν: ο θάνατος από πείνα ή από επιδημικές νόσους, η αρπαγή από τους άνδρες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και το πέρασμα στις Λαϊκές Δημοκρατίες των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης.

Στα χρόνια μετά τον Εμφύλιο οι κίνδυνοι που επιδιώχθηκε η Παιδόπολη επεδίωξε να αντιμετωπίσει σχετίζονταν με την ηθική και κοσμοθεωρητική συγκρότηση των παιδιών: η ηθική «κατάρρευση» (επαιτεία, πορνεία, εγκληματικότητα) και η έλλειψη μορφωτικών και επαγγελματικών εφοδίων.

Λαμβανόταν μέριμνα για τη φοίτηση των παιδιών σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και ασκούνταν έλεγχος σχετικά με την επίδοση και τη διαγωγή τους. Τα παιδιά διδάσκονταν Μουσική, Οικιακή Οικονομία και Γεωπονικά, και λειτουργούσαν εργαστήρια Πλεκτικής, Υφαντικής, Ραπτικής και Εργοχείρων. Απασχολούνταν γυμναστές, οργανώνονταν γυμναστικές επιδείξεις στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς και τα παιδιά μετέβαιναν στην κατασκήνωση που λειτούργησε από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 στο γειτονικό νησί της Θάσου. Με το πέρασμα των χρόνων, δίπλα στην «παραδοσιακή» βιβλιοθήκη προστέθηκαν επιτραπέζια παιχνίδια και βίντεο. Επιδιωκόταν η επαγγελματική αποκατάσταση των τροφίμων, η αντιμετώπιση οικογενειακών προβλημάτων, ο «επαναπατρισμός» των παιδιών στα σπίτια τους και οι επισκέψεις των παιδιών σε πολιτιστικές εκδηλώσεις.

p002 1 04Η πρώτη εφορευτική επιτροπή

Την πρώτη Εφορευτική Επιτροπή της Παιδόπολης αποτέλεσαν: ο Μητροπολίτης Φιλίππων Χρυσόστομος Χατζησταύρου ως Πρόεδρος (με αναπληρωτή τον Πρωτοσύγκελο της Μητρόπολης Άνθιμο Αραμπατζόγλου), ο Διευθυντής του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας Ηρακλής Κασνέτσης, οι κυρίες Αικατερίνη Κακλαμάνη, μέλος του Δ.Σ. της Φιλοπτώχου, Ελένη Αναστασιάδου, στέλεχος της «Φανέλλας του Στρατιώτου», Στέλλα Παναγιωτοπούλου, σύζυγος του γιατρού και βουλευτή Νικολάου Παναγιωτόπουλου (παππού του σημερινού βουλευτή Καβάλας της Νέας Δημοκρατίας), Παμφίλη Τάντηρα, σύζυγος στελέχους των μύλων Γεωργή – Νικολετόπουλου, Έλλη Βασιλικού, Πρόεδρος της Φιλοπτώχου, ο Δήμαρχος Καβάλας Μιχαήλ Λολίδης και ο Γυμνασιάρχης Αρρένων Σπυρίδων Μαυρομμάτης.
Τη διεκπεραίωση των τρεχουσών υποθέσεων και της καθημερινότητας του ιδρύματος ανέλαβε η «Γενική Αρχηγός» (διευθύντρια) Δέσποινα Τσαλάνη (από το 1947 μέχρι το 1961) και τη διαδέχτηκε η Δροσιά Κυριακίδου. Σήμερα, το ίδρυμα διευθύνει η κα. Γιώτα Τζίκα.

Στην Παιδόπολη απασχολούνταν εκπαιδευτικό, διοικητικό και τεχνικό προσωπικό, το οποίο όφειλε να πληροί συγκεκριμένες προδιαγραφές (νομιμοφροσύνη, άψογο παρελθόν, μορφωτικό υπόβαθρο κ.α.π.).

Θερμή παράκληση για συλλογή περισσότερων πληροφοριών

Για την ιστορία της Παιδόπολης Καβάλας, από το 1947 μέχρι το 1998, ο συγγραφέας του κειμένου αυτού, ο Καβαλιώτης ιστορικός Νίκος Καραγιαννακίδης, εκπονεί διδακτορική διατριβή. Το κείμενο που δημοσιεύεται παραπάνω είναι κομμάτι από την έρευνά του.
Ο ερευνητής απευθύνεται από την ιστοσελίδα του Συλλόγου μας σε όλα τα μέλη του, αγόρια και κορίτσια τότε, ενήλικες σήμερα, που είτε βρέθηκαν στην Παιδόπολη Καβάλας στα χρόνια από το 1947 μέχρι το 1998 είτε γνωρίζουν παιδιά από όλη την Ελλάδα που βρέθηκαν στην Παιδόπολη Καβάλας στα χρόνια από το 1947 μέχρι το 1998, καθώς και ανθρώπους που εργάστηκαν στο ίδρυμα. Κάθε στοιχείο, ένα όνομα, μια σημερινή διεύθυνση διαμονής, μια φωτογραφία, ένας αριθμός τηλεφώνου για επαφή και οτιδήποτε άλλο σχετικό είναι πολύτιμα.

Όσοι διαθέτουν κάποιο στοιχείο παρακαλούνται να επικοινωνήσουν με τον ίδιο το Νίκο Καραγιαννακίδη, στο κινητό τηλέφωνο 6973-955855